بورهان شێخ رەئوف: داواکەی سودانی لە یونامی.
ئەگەر ئاوڕێكی خێرا بۆ دواوە بدەینەوە بیرمان دەكەوێتەوە هەر لە دوای وەستانی جەنگی هەشت ساڵەی عیراق – ئێرانەوە لە 8. 8. 1988، هیێزەكانی ئاشتی پارێز ، یان كڵاوشینەكان لە سنوورەكانی عیراق و ئێران دەبینران بۆ چاودێریی ئاگربەست. دواتریش كە بڕیاری 986 لە ساڵی 1995 لە ئەنجومەنی ئاسایشی تایبەت بە پرۆگرامی نەوت بەرامبەر بە خۆراك دەرچوو كارمەندانی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عیراق و هەرێمی كوردستانیش تا ساڵی 2003 کاریان دەکرد لە چوارچێوەی رێکخراوە فەرعییەکانییەوە بۆ جێبەجیێكردنی ئەو بڕیارە و بە تایبەتی ئەوکاتە بۆ هەرێمی كوردستان سوودی زۆری هەبوو لە بواری بوژانەوەی هاووڵاتیان و بنیاتنانەوەی بەشێک لە ژێرخانی هەرێم کە پێشتر لەژێر دوو ئابڵۆقەی عیراق و نێودەوڵەتیدا پەرێشان بوو.
لەدوای پرۆسەی ئازادیی عیراقیشەوە، نەتەوە یەكگرتووەكان بەشێوازێكی تر گەڕایەوە بۆ عیراق و لە سایەی دۆخی ناسەقامگیری ئەمنیی ئەو رۆژگارەوە، بارەگای نوێنەرایەتیی رێکخراوەکە لە خۆرهەڵاتی بەغدا کەوتە بەر پەلاماری تیرۆریستان و بەشێک لە ئەندامانی تیمەکە و سیر جیو مبرا دی میلا )ی بەرپرسی نوێنەرایەتییەکە بوونە قوربانی.
لەو كاتەوە تا ئێستا یونامی لە عیراقدان و هەمیشە هاوكار بوون لە بنیاتنانی عیراقی نوێدا، بەڵام مایەی سەرنج بوو کە هەفتەی رابردوو محەمەد شیاع سودانی داوای كرد تا كۆتایی ساڵی 2025 كۆتایی بە ئەرکەکانی یونامی بهێنرێت، بەڵام هاوكاریی و هەماهەنگی لەگەڵ دامەزراوە و رێكخراوەكانی تری سەربە UN درێژە پێدەدەن.
هەندێك لە ئاگایان و شرۆڤەکارانی سیاسی هۆكاری ئەم داوایە بۆ ئەوە دەگڕرێننەوە كە ڕاپۆرتەكانی یۆنامی بە خواست و ئارەزووی هەندێک گروپی سیاسی نەبووە و پێی بێزاربوون، لە كاتێكدا خاتوو جینین بلاسخارت و لێپرسراوانی تری یونامی بەردەوام لە كۆبوونەوە و پەیوەندیدا بوون لەگەڵ كاربەدەستانی عیراق و هێزە سیاسیەكانی تر لە هەموو پێكهاتەكان بۆ بەرگرتن بە ئاڵۆزی و توندوتیژی و نزیككردنەوەی دیدو بۆچوونەكان لەكاتی سەرهەڵدانی ناكۆكی و ململانێكاندا.
ئەگەرچی داخوازیی حكومەتی عێراق و شیعەكان بە تایبەتی هەر بە كۆتایی هاتنی كاری یونامی هەموو نێردە نێوەدەوڵەتییەكانی ترەوە نەوەستاوە، بەڵكو چەندین جار داوای كۆتایی هاتنی كارو چالاكیەكانی هێزەكانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتیشیان كردووە كە ساڵی 2014 پێكهێنرا بە سەركردایەتی ئەمریكا بۆ بەگژاچوونەوەی داعش، یارمەتی سوپای عێراق و هێزی پێشمەرگەشیان دا بۆ سەركەوتن بەسەر داعشدا، ئەوەش بە پاساوی سەقامگیری عێراق نەمانی هیچ مەترسییەك لەسەر ئاسایشی وڵات.
لە كۆتاییدا ئەوەی مایەی نیگەرانییە لە لایەن كورد و هەندێك پێكهاتەی ترەوە ئەوەیە كە هێشتا دۆخی عیراق كە لەسەرەتای دیموكراتیزەكردندایە، پێویستی بە چاودێری یونامی و نێردە نێودەوڵەتیەكانی ترە، ئەویش لە بەرئەوەی هێشتا زۆر تاقم و هێزی چەكدار لە وڵاتدا هەن و مەترسی جدیین بۆ سەر پرۆسەی سیاسی، بۆیە بوونی یونامی تا ئێستاش بە پێویست دەزانن بۆ چاودێریی مافی مرۆڤ و هەڵبژاردنەكان و گوشار بۆ رێگریی بەرتەسككردنەوەی ئازادی ڕادەربڕین.
