دکتۆر بەهمەن جەبار: کودەتا دژی سەرپەرشتیاری پەروەردەیی لە هەرێمی کوردستان، ڕۆڵی یەکەکانی ڕاهێنان لە پەراوێزخستنی پێوەرەکانی خوێندن.
لە گۆڕانکارییەکی دراماتیکدا لە سیستەمی خوێندن لە هەرێمی کوردستانی عێراق، یەکەکانی ڕاهێنان دەستیان کردووە بە جێگرتنەوەی یەکەکانی سەرپەرشتیاری. ئەم گۆڕانکارییە بەبێ مشتومڕ تێنەپەڕیوە، چونکە پرسیاری زۆری لەسەر کوالیتی و کاریگەری سەرپەرشتیاری پەروەردەیی وروژاندوە. پاڵنەری ڕاستەقینەی پشت ئەم گۆڕانکارییە چییە؟ ئایا خزمەت بە سیستەمی پەروەردەیی دەکات، یان زیانی پێدەگەیەنێت؟ ئەم بابەتە بەدواداچوون بۆ کاریگەرییەکانی ئەم گۆڕانکارییە لەسەر کوالیتی پەروەردە دەکات و تیشک دەخاتە سەر ئەو شفرە شاراوانەی لە پشتیەوەیە و ئەم دیاردەیە لەگەڵ ڕەوتە جیهانییە هاوشێوەکاندا بەراورد دەکات.
گۆڕانکاری لە یەکەکانی سەرپەرشتیاریکردنەوە بۆ یەکەکانی ڕاهێنان؛ داڕشتنەوەی جێی پرسیارە!
یەکەکانی سەرپەرشتیاری لە قوتابخانەکاندا هەمیشە بەردی بناغەی دەستەبەرکردنی ستانداردە بەرزەکانی خوێندن بوون. بەرپرسیار بوون لە سەرپەرشتیاریکردنی ئەدای خوێندن و پێشکەشکردنی پاڵپشتی پێویست بۆ مامۆستایان. بەڵام هەرێمی کوردستانی عێراق شایەتی گۆڕانکارییەکی کتوپڕ بووە، چونکە یەکەکانی مەشق و ڕاهێنان دەستیان کردووە بە دەستبەسەرداگرتنی ئەو ئەرکانە. بە پێچەوانەی سەرپەرشتیارانی نەریتیەوە، ئەم ڕاهێنەرانە زۆرجار مامۆستای کەم ئەزموونن، نەک بە پشتبەستن بە ئەزموونەکانیان بەڵکو لە ڕێگەی پەیوەندییەکان یان بڕیاری کارگێڕییەوە هەڵدەبژێردراون.
بڕوانامەی ڕاهێنەران؛ نەبوونی ئەزموون و زانیاری
وەرگرتنی ئەرکی سەرپەرشتیکردن لەلایەن ڕاهێنەرە ناشارەزاکانەوە نیگەرانییەکی بەرچاو دەوروژێنێت. ئەم ڕاهێنەرانە تێگەیشتنێکی گشتگیر و ئەزموونی پراکتیکییان نییە کە پێویستە بۆ هەڵسەنگاندنی کاریگەرانە و ڕاهێنەری هاوکارەکانیان. ئەرکەکانی سەرپەرشتیکردن پێویستیان بە تێگەیشتنێکی قووڵ هەیە لە پێداگۆژی و بەڕێوەبردنی پۆل، ئەو کارامەییانەی کە بەدرێژایی ساڵانی وانەوتنەوە و گەشەپێدانی پیشەیی گەشە دەکەن. گۆڕینی سەرپەرشتیارانی بەئەزموون بە ڕاهێنەری کەم ئەزموون، کوالیتی خوێندن تێکدەدات و هەڕەشەی دابەزینی ستانداردەکانی خوێندن دەکات. پرسیارەکە ئەوەیە ئایا بۆ سەرپەرشتیاران ئەم ڕۆڵە نەبینن لە کاتێکدا ئەرکی خۆیانە. هەر بۆ خۆی سەرپەرشتیار بە پێی زۆربەی پێناسە زانستیەکان ڕۆڵی ڕاهێنەریشی هەیە!
پاڵنەرەکانی پشت گۆڕانکاری؛ گەندەڵی ئیداری و فریودانی سیستماتیکی
پێناچێت ئەم گۆڕانکارییە دەرئەنجامی هەوڵەکان بێت بۆ باشترکردنی سیستەمی پەروەردەیی، بەڵکو دەرئەنجامی ئەجێندا شاراوەکان و سیاسەتە ئیدارییە جێی پرسیارەکانە. پێدەچێت بەشێک لە تاکەکانی ناو یەکەکانی سەرپەرشتیاری کە وەک بەڕێوەبەری یەکەکان دانەمەزراون، پیلانیان بۆ تێکدانی ئەم ڕۆڵە داڕشتووە، و هەمووانیان بە وەزارەتەوە فریوداوە کە کاریگەریی یەکەکانی سەرپەرشتیاری کەمبکەنەوە لە بەرژەوەندی یەکەکانی مەشقکردن. جێگای سەرسوڕمانە کە وەزارەت پارەی زیاتر دەدات بۆ ئەم گۆڕانکاریانە نەک پاشەکەوتکردنی خەرجییەکان.
دەرئەنجامەکانی بۆ کوالیتی خوێندن؛ تێکچوونی حەتمی
دەرئەنجامەکانی ئەم گۆڕانکارییە دوور مەودا و کاریگەرن. پێش هەموو شتێک ئەگەری زۆرە کاریگەری لەسەر کوالیتی هەڵسەنگاندنی مامۆستا هەبێت. ڕەنگە ڕاهێنەرانی ناشارەزا چاوی ڕەخنەگرانەیان نەبێت کە پێویستە بۆ دەستنیشانکردن و چارەسەرکردنی بوارەکانی باشتربوون لە پراکتیکەکانی فێرکاریدا. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی خراپی شێوازەکانی فێرکردن، کە داهێنان و باشی بە شێوەیەکی پێویست نەناسرێتەوە یان پەروەردە نەکرێت. جگە لەوەش، نەبوونی سەرپەرشتیارییەکی دروست لەوانەیە ببێتە هۆی دابەزینی ورەی مامۆستایان، چونکە لەوانەیە هەست بکەن کە هەوڵەکانیان بە شێوەیەکی گونجاو پشتگیری یان هەڵسەنگاندنیان بۆ ناکرێت.
بەراوردکاری جیهانی؛ وانە فێربووەکان
ئەم دیاردەیە تایبەت نییە بە هەرێمی کوردستانی عێراق. ڕەوتی هاوشێوە لە سەرانسەری جیهاندا بەدی کراوە، کە چاکسازییەکانی پەروەردەیی ڕۆڵی سەرپەرشتیاری نەریتی کەمکردووەتەوە. بۆ نموونە، لە هەندێک ناوچەی خوێندن لە ئەمریکا، گۆڕانکارییەک ڕوویداوە بەرەو سیستەمی پێداچوونەوەی پێکەوەیی کە مامۆستایان یەکتر هەڵدەسەنگێنن (هەرچەندە ئەمەش بۆخۆی مۆدێلێکی سەرپەرشتیاریە). لە کاتێکدا ئەمە دەتوانێت ژینگەیەکی هاوبەش پەروەردە بکات، بەڵام مەترسی کەمکردنەوەی بابەتی بوون و توندی هەڵسەنگاندنەکانیش هەیە ئەگەر بە باشی بەڕێوەنەبرێت. لە حاڵەتەکانی تردا، کەمکردنەوەی بودجە بووەتە هۆی ئەوەی کە سەرپەرشتیاری بە ئەزموون بە بەدیلێکی کەمتر گرانبەها جێگەیان بگرێتەوە، زۆرجار لەسەر حیسابی فێرکاری کوالیتی، بەڵام ئەوەی لە هەرێمی کوردستان هەیە بۆ کەمکردنەوەی تێچوون نیە و بەڵکو زیادکردنیەتی!
پێشنیارەکان بۆ باشترکردن؛ گەڕاندنەوەی سەرپەرشتیاری
بۆ چارەسەرکردنی ئەم کێشانە دەتوانرێت چەند هەنگاوێک بنرێت؛
سەرەتا/ پێویستە دڵنیابین لەوەی ئەو کەسانەی وەک ڕاهێنەر، یان سەرپەرشتیار هەڵدەبژێردرێن ئەزموون و شارەزایی پێویستیان هەیە. ئەمە دەتوانێت پێوەرەکانی هەڵبژاردنی توندتر و بەرنامەی ڕاهێنانی گشتگیر لەخۆبگرێت بۆ ئەوەی بە کارامەیی پێویست بۆ سەرپەرشتیاریکردنی کاریگەر تەیاریان بکات.
دووەم/ پاراستنی هاوسەنگی لە نێوان ڕاهێنان و سەرپەرشتیاریکردن کلیلە. لە کاتێکدا کە مۆدیولەکانی ڕاهێنان دەتوانن ڕۆڵێکی پشتیوانی بگێڕن، بەڵام نابێت بە تەواوی جێگەی میکانیزمەکانی سەرپەرشتیاری نەریتی بگرن. لە کۆتاییدا، پەروەردەکردنی ژینگەیەک کە تێیدا فیدباک و هەڵسەنگاندن بەهایان پێبدرێت و بە شێوەیەکی بنیاتنەر بەکاربهێنرێت، دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە باشترکردنی ستانداردەکانی وانەوتنەوە بەبێ ئەوەی پیشەیی مامۆستایان تێکبدات.
گۆڕان لە یەکەکانی سەرپەرشتیارییەوە بۆ یەکەکانی ڕاهێنان لە هەرێمی کوردستانی عێراق ڕەنگدانەوەی ڕەوتێکی فراوانترە لە چاکسازیی پەروەردەیی کە کۆنترۆڵی کارگێڕی بە لە پێشینەی شارەزایی پێداگۆژی دادەنێت. هەرچەندە ڕەنگە مەبەستەکان لە هەندێک لایەنەوە باش بن، بەڵام ئەم گۆڕانکارییە کاریگەریی گەورەی لەسەر کوالیتی پەروەردە هەیە. دڵنیابوون لەوەی کە ئەو کەسانەی بەرپرسیارن لە هەڵسەنگاندنی مامۆستایان بە ئەزموون و شارەزایی باشیان هەیە بۆ پاراستنی ستانداردە بەرزەکانی خوێندن زۆر گرنگە. بۆیە دەبێت سەرپەرشتیار و ڕاهێنەر لەیەک جودا نەکرێنەوە و فریودان کۆتایی پێبێت.
