دکتۆر بەهمەن جەبار: پەروەردە و جەهلی مورەکەب.

دکتۆر بەهمەن جەبار

ئەرک نەبێت، کلیک بکەرە سەر سمبولی فەیسبووک، ئەم بابەتە بنێرە سەر بەشەکەت

پەروەردە بەردی بناغەی گەشەپێدانی کۆمەڵگایە، پێشخستنی بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە و داهێنان و پێشکەوتنە. بەڵام سیستمی خوێندن لە هەرێمی کوردستان بەدەست کەموکورتییەکی بەرچاوەوە دەناڵێنێت، بەتایبەتی لە بوارەکانی دڵنیایی جۆری و سەرپەرشتیدا. ئەم بابەتە لێکۆڵینەوە لەوە دەکات کە چۆن دەسەڵاتدارانی پەروەردە لە کوردستان جەهلی مورەکەب پیشان دەدەن – جۆرێکە لە نەزانی (جەهل) کە دەسەڵاتداران نەک هەر زانیارییان نییە بەڵکو خاوەنی بیروباوەڕی ناڕاست و جێگیرن سەبارەت بە بنەماکانی دڵنیایی کوالیتی و سەرپەرشتیکردن.

تێگەیشتن لە جەهلی مورەکەب
کەمی زانیاری: دەسەڵاتداران زانیاری سەرەتاییان لەسەر بنەماکانی دڵنیایی جۆری و سەرپەرشتی لە پەروەردەدا نییە.
بیروباوەڕی ساختە: ئەم دەسەڵاتدارانە باوەڕی ناڕاست و جێگیریان هەیە سەبارەت بە تێگەیشتنیان لەم بنەمایانە، ئەمەش دەبێتە هۆی سیاسەت و پراکتیکی چەواشەکارانە.
لە چوارچێوەی هەرێمی کوردستاندا ئەم جۆرە نەزانییە لە نێو دەسەڵاتدارانی پەروەردەدا باوە، ئەمەش بە شێوەیەکی نەرێنی کاریگەری لەسەر کوالیتی خوێندن دەبێت و ڕێگری لە گەشەسەندنی هەرێم دەکات.

دۆخی پەروەردە لە کوردستان
سیستەمی پەروەردە لە هەرێمی کوردستان بەدەست چەندین ئاستەنگەوە دەناڵێنێت، لەوانە مەنهەجی بەسەرچوو، ڕاهێنانی ناتەواوی مامۆستایان، نەبوونی سەرچاوە و نەبوونی ژێرخانی گونجاو. بەڵام زیانبەخشترین کێشە ئەو جەهلە مورەکەبەیە کە بەرپرسان سەبارەت بە کوالیتی پەروەردە و سەرپەرشتیاری نیشانی دەدەن.

دڵنیایی جۆری: چەمکێکی هەڵە تێگەیشتوو
دڵنیایی کوالیتی لە پەروەردەدا پێداچوونەوەی سیستماتیکی لەخۆدەگرێت بۆ دڵنیابوون لەوەی کە ستانداردە پەروەردەییەکان جێبەجێ دەکرێن و بەردەوام باشتر دەکرێن. بەڵام لە کوردستان تێنەگەیشتنێکی بنچینەیی هەیە کە دڵنیایی جۆری مانای چییە:
پابەندبوونی ڕووکەش: زۆرجار دەسەڵاتداران دڵنیایی کوالیتی لەگەڵ پابەندبوونی ڕووکەش بە ڕێساکان یەکسان دەکەن بەبێ ئەوەی لە پێویستی باشترکردنی بەردەوام و لێپرسینەوە تێبگەن.
کەمی ئەزموون: زۆرێک لە کارگێڕان ئەزموون و ڕاهێنانی پێویستیان نییە لەسەر ستانداردەکانی کوالیتی پەروەردەیی، ئەمەش دەبێتە هۆی ناکاریگەری پرۆسەکانی سەرپەرشتی و هەڵسەنگاندن.
بەرەنگاربوونەوەی گۆڕان: بەرخۆدانێکی بەرفراوان هەیە لە بەرامبەر وەرگرتنی باشترین پراکتیزە نێودەوڵەتییەکان و میتۆدۆلۆژیای پەروەردەیی مۆدێرن، زۆرجار بەهۆی باوەڕێکی هەڵە بە گونجاوی ڕێبازە تەقلیدییەکان.

ڕۆڵی سەرپەرشتیاری
سەرپەرشتیاری کاریگەر زۆر گرنگە بۆ پاراستنی ستانداردە پەروەردەییەکان و پێشخستنی ژینگەیەکی فێرکاری لەبار. بەڵام لە هەرێمی کوردستان، سەرپەرشتیاری بەدەست چەند کێشەیەکەوە دەناڵێنێت کە لە ئەنجامی جەهلی مورەکەبەوە سەرچاوە دەگرێت:
ڕاهێنانی ناتەواو بۆ سەرپەرشتیاران: زۆرجار سەرپەرشتیاران ڕاهێنانی دروستیان نییە لەسەر تەکنیکەکانی وانەوتنەوە و شێوازی هەڵسەنگاندنی مۆدێرن، ئەمەش وا دەکات سەرپەرشتیکردنەکەیان بێکاریگەر بێت.
ئەولەویەتی ناهاوسەنگ: سەرپەرشتیاران سەرنجیان لەسەر ڕەشنووسی بیرۆکراتییە نەک باشترکردنی کوالیتی وانەوتنەوە و دەرئەنجامەکانی خوێندکاران. سەرپەرشتیاران مەیلیان هەیە پابەندبوونی کارگێڕی لە پێشینەی پشتگیریی پەروەردەیی دابنێن.
نەبوونی لێپرسینەوە: نەبوونی چوارچێوەیەکی بەهێزی لێپرسینەوە بەو مانایەیە کە سەرپەرشتیاران بەرپرسیارێتی دەرئەنجامی پەروەردەیی ئەو دامەزراوانەی کە سەرپەرشتییان دەکەن، هەڵناگرن.

دەرئەنجامەکانی جەهلی مورەکەب
جەهلی مورەکەبی دەسەڵاتی پەروەردەیی لە هەرێمی کوردستان دەرئەنجامی دوور مەودای هەیە:
دەرئەنجامە خراپەکانی خوێندن: خوێندکاران بێبەش دەبن لە خوێندنی کوالیتی بەرز کە لەگەڵ ستانداردە نێودەوڵەتییەکان بگونجێت، ئەمەش توانا و دەرفەتەکانی داهاتوویان سنووردار دەکات.
بەفیڕۆدانی سەرچاوەکان: وەبەرهێنان لە پەروەردەدا بەهۆی بەڕێوەبردن و چاودێری ناکاریگەرییەوە داهاتی چاوەڕوانکراو بەدەست ناهێنێت.
وەستان و دابەزین: سیستەمی پەروەردە لە گەشەکردندا شکست دەهێنێت، بەمەش ناوچەکە لە دواکەوتوویدا دەمێنێتەوە و بەجێدەمێنێت لە پێشکەوتنە پەروەردەییە جیهانیەکان کە بە خێرایی بەرەوپێش دەچن.

چارەسەرکردنی کێشەکە
بۆ بەرەنگاربوونەوەی جەهلی مورەکەب و باشترکردنی سیستەمی پەروەردەیی لە هەرێمی کوردستان، دەبێت چەند ڕێکارێک جێبەجێ بکرێت:
بەرنامەکانی ڕاهێنان: دەسەڵاتدارانی پەروەردەیی و سەرپەرشتیاران دەبێ ڕاهێنانی بەرفراوان لە بواری دڵنیایی کوالیتی، پراکتیکەکانی پەروەردەیی مۆدێرن و تەکنیکەکانی سەرپەرشتی کاریگەردا ئەنجام بدەن.
پەسەندکردنی ستانداردە نێودەوڵەتییەکان: هەرێم دەبێت باشترین پراکتیزە نێودەوڵەتییەکان لە بواری پەروەردەدا وەربگرێت و بیگونجێنێت، و دڵنیابێت لەوەی کە سیاسەتە ناوخۆییەکان لەگەڵ ستانداردە جیهانییەکان یەکدەگرنەوە.
بەردەوامی گەشەپێدانی پیشەیی: پێویستە دەرفەتی بەردەوامی گەشەپێدانی پیشەیی بۆ مامۆستایان و سەرپەرشتیاران دابین بکرێت بۆ ئەوەی لە نوێترین ڕەوت و میتۆدۆلۆژیای پەروەردەیی ئاگاداربن.
بەهێزکردنی میکانیزمەکانی لێپرسینەوە: دانانی چوارچێوەی لێپرسینەوەی بەهێز دەبێتە هۆی دڵنیابوون لەوەی کە سەرپەرشتیاران و دەسەڵاتی پەروەردەیی بەرپرسیارێتی ئەدای خۆیان و دەرئەنجامی ئەو دامەزراوانە دەگرنە ئەستۆ کە سەرپەرشتی دەکەن.
سیستەمی پەروەردەیی لە هەرێمی کوردستانی عێراق پێویستی بە چاکسازی ڕیشەیی هەیە، بەتایبەتی لە بوارەکانی دڵنیایی جۆری و سەرپەرشتیدا. ئەو جەهلە مورەکەبە کە لەلایەن دەسەڵاتدارانی پەروەردەییەوە نیشان دەدرێت، ڕێگری لە پێشکەوتن دەکات و بەردەوامی بە میدۆکریتی(mediocrity) دەدات. بە چارەسەرکردنی ئەم نەزانییە لە ڕێگەی ڕاهێنان و پەسەندکردنی ستانداردە نێودەوڵەتییەکان و پێشخستنی لێپرسینەوە، هەرێم دەتوانێت ڕێگا بۆ داهاتوویەکی گەش بۆ خوێندکارەکانی و لە بەرامبەردا کۆمەڵگاکەی خۆش بکات.