هەڵۆ حەسەن: دیدگای شی جینپینگ و كورد لە پرۆژەی پشتێن و ڕێگادا.
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە
شی جینپینگ سەرۆكی چین پرۆژەی پشتێن و رێگا پشتێن و ڕێگا (رێگای ئاوریشمی كۆنى) لە2013 وەك ڕێگایەك بۆ خۆشگوزەرانی و ئاشتی جیهانی راگەیاند. دیدگای شی جینپینگ جەخت لەسەر ڕۆڵی پرۆژەی پشتێن و رێگا دەكاتەوە لە پەرەپێدانی گەشەپێدانی ئابووری و كەمكردنەوەی هەژاری و بەرزكردنەوەی پەیوەندی نێوان گەلان، بەوەبەرهێنان لە ژێرخانی ئابووری و بەرەوپێشبردنی بازرگانی، ئامانجی پشتێن و ڕێگا لە ناوچە هەژارەكان ڕەخساندنی هەلی كار و هاندانی گەشەی ئابوورییە. شی جینپینگ داكۆكی لە ڕێبازێكی هاوبەش دەكات كە وڵاتان پێكەوە كاربكەن بەرەو ئامانجە هاوبەشەكان، پەرەپێدانی متمانەی یەكتر و وابەستەیی یەكتر. شی جینپینگ پێیوایە ئەم ڕۆحە هاوكارییە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە كەمكردنەوەی ململانێكان و بەرەوپێشبردنی سەقامگیری و بنیاتنانی بناغەیەك بۆ ئاشتی بەردەوام، دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا پڕۆژەیەكی گەورەیە لە ژێرخانی ئابووری و پەرەپێدانی ئابووری كە ئامانجی بەرزكردنەوەی بازرگانی جیهانی و هاندانی گەشەی ئابوورییە لە سەرانسەری ئاسیا و ئەوروپا و ئەفریقا. بە بوژاندنەوەی ڕێگا بازرگانییە كۆنەكان و پەرەپێدانی ڕێگا نوێیەكان، دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا هەوڵدەدات وڵاتان لە ڕێگەی تۆڕێكی هێڵی ئاسن و بەندەر و ڕێگاوبان و پڕۆژەكانی ژێرخانی دیكەوە بەیەكەوە ببەستێتەوە.
كاریگەری لەسەر گەشەپێدانی جیهانی
دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا توانای ئەوەی هەیە كە بە شێوەیەكی بەرچاو داینامیكی ئابووری جیهانی لەڕێگەی باشتركردنی پەیوەندی بازرگانی و پەرەپێدانی هاوكاری ئابووری لە نێوان وڵاتانی بەشداربوودا دابڕێژێتەوە. كاریگەرییە سەرەكییەكان بریتین لە:
گەشەپێدانی ژێرخانی/ دروستكردنی ڕێگاوبان و هێڵی ئاسن و بەندەر و فڕۆكەخانەكان لە لەپرۆژەی پشتێن و ڕێگا ژێرخانی فیزیكی وڵاتانی بەشداربوو باشتر دەكات. ئەم گەشەسەندنە بۆ ئاسانكاری گەشەی بازرگانی و ئابووری زۆر گرنگە، بەتایبەتی لەو ناوچانەی كە پێشتر تۆڕی گواستنەوەی مۆدێرنیان نیە.
گەشەی ئابووری/ بە بەرزكردنەوەی پەیوەندی و كەمكردنەوەی تێچووی گواستنەوە، دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگای چین هاندەری بازرگانی و وەبەرهێنانە، كە دەبێتە هۆی گەشەی ئابووری وڵاتانی بەشداربوو. باشتركردنی ژێرخانی وەبەرهێنانی بیانی ڕادەكێشێت، بازرگانی ناوخۆیی بەرز دەكاتەوە، و دەستڕاگەیشتن بە بازاڕ بۆ بەرهەمە ناوخۆییەكان بەرز دەكاتەوە.
یەكگرتنی ناوچەیی
دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگای چین یەكگرتنی ناوچەیی بە بەستنەوەی ئابوورییە جۆراوجۆرەكان بەرەوپێش دەبات. ئەم یەكگرتنە هاوكارییەكان پەرەپێدەدات، بەربەستە بازرگانییەكان كەمدەكاتەوە و پەیوەندییە سیاسی و ئابوورییەكانی نێوان گەلانی بەشداربوو بەرز دەكاتەوە.
هەلی كار
دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا لە ڕێگەی چەندین میكانیزمەوە هەلی كارێكی زۆر دەڕەخسێنێت و بەشداری دەكات لە گەشەپێدانی ئابووری لە وڵاتانی تازەپێگەیشتودا، پڕۆژەكانی دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا پێویستیان بە هێزی كاری بەرچاو هەیە، كە ملیۆنان هەلی كار لە بواری بیناسازی و ئەندازیاری و لۆجستی و كەرتە پەیوەندیدارەكاندا دابین دەكات. ئەم هەلی كارانە دەتوانن تاك و خێزانەكان لە هەژاری دەربهێنن، بەتایبەتی لە وڵاتانی تازەپێگەیشتودا.
باشتركردنی دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییەكان/ ژێرخانی باشتر و وەك ڕێگاوبان و پرد و هێڵی ئاسن، دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییە سەرەكییەكانی وەك چاودێری تەندروستی، پەروەردە و ئاوی پاك باشتر دەكات. ئەم دەستڕاگەیشتنە كەمكردنەوەی هەژاری و كوالیتی ژیان بەرز دەكاتەوە و دەرفەتی ئابووری نوێ دەكاتەوە.
گەشەی بازرگانی ناوخۆیی/ باشتركردنی ژێرخانی گەشەی بازرگانی ناوخۆیی ئاسان دەكات بە دابینكردنی دەستڕاگەیشتنێكی باشتر بە بازاڕەكان و كەمكردنەوەی تێچووی لۆجستی. ئەم گەشەكردنە هەلی كاری زیاتر دروست دەكات و ئابوورییە ناوخۆییەكان هان دەدات
گواستنەوەی لێهاتوویی و ڕاهێنان/ كۆمپانیا چینییەكان كە بەشدارن لە پڕۆژەكانی پڕۆژەكانی دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا ڕاهێنان و پەرەپێدانی كارامەیی پێشكەش بە كرێكارانی ناوخۆیی دەكەن. ئەم گواستنەوەی زانیاری و شارەزاییە تواناكانی هێزی كاری ناوخۆیی بەرز دەكاتەوە، كە دەبێتە هۆی سوودی درێژخایەن بە وڵاتانی بەشدار.
وەبەرهێنان لە پەروەردە و تەكنەلۆجیا/ هەندێك لە پڕۆژەكانی دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا بریتین لە وەبەرهێنان لە بواری پەروەردە و ژێرخانی تەكنەلۆجیدا، كە دەتوانێت كاریگەرییەكی بەردەوامی هەبێت لەسەر پەرەپێدانی سەرمایەی مرۆیی و داهێنان لە وڵاتانی تازەپێگەیشتودا.
گرنگی بۆ ژیانی گەلانی هەژار/ بۆ گەلانی هەژار، دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا دەرفەتی بەرچاو دەڕەخسێنێت بۆ باشتركردنی ئاستی ژیان و بەدەستهێنانی گەشەپێدانی بەردەوام.
كەمكردنەوەی هەژاری/ بە ڕەخساندنی هەلی كار و هاندانی گەشەی ئابووری، یارمەتیدەرە بۆ كەمكردنەوەی هەژاری لە وڵاتانی بەشداربوو. هەروەها باشتركردنی ژێرخانی دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییە سەرەكییەكانی وەك چاودێری تەندروستی و پەروەردە بەرز دەكاتەوە، كە بەشدارە لە خۆشگوزەرانی گشتی.
بەرزبوونەوەی دەرفەتی بازرگانی/ گەلانی هەژار زۆرجار بەهۆی ناتەواوی ژێرخانی بازرگانی ڕووبەڕووی بەربەست دەبنەوە دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا بە باشتركردنی پەیوەندی و دەستڕاگەیشتن بە بازاڕە جیهانییەكان ئەم تەحەددایانە چارەسەر دەكات، كە ئەم گەلانە دەتوانن كاڵا و خزمەتگوزارییەكان بە شێوەیەكی كاریگەرتر هەناردە بكەن.
دەستڕاگەیشتن بە دارایی/ زۆرێك لە گەلانی هەژار لە خەباتدان بۆ دابینكردنی دارایی پڕۆژەی ژێرخانی گەورە، دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا سەرچاوەیەكی بەدیل بۆ بودجە دابین دەكات، كە ڕێگە بەم وڵاتانە دەدات پڕۆژەی گەشەپێدانی گرنگ ئەنجام بدەن بەبێ ئەوەی تەنها پشت بە دامەزراوە داراییە نێودەوڵەتییە تەقلیدییەكان ببەستن.
بەرزكردنەوەی تەكنەلۆژیا و پیشەسازی/ بەشداریكردن لە پڕۆژەكانی دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا دەتوانێت ببێتە هۆی بەرزكردنەوەی تەكنەلۆژیا و پیشەسازی لە گەلانی هەژاردا. بە بەشداریكردن لەو پڕۆژانەی كە پێویستیان بە تەكنەلۆژیای پێشكەوتوو و پراكتیكی بەڕێوەبردن هەیە، ئەم وڵاتانە دەتوانن پیشەسازییەكانیان مۆدێرن بكەن و بەرهەمهێنان باشتر بكەن.
ئابووری بەیەكەوە/ بە بەرزكردنەوەی پەیوەندییە بازرگانی و ئابوورییەكان، دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا وابەستەیی ئابووری لە نێوان وڵاتانی بەشداربوودا دروست دەكات. ئەم وابەستەییە بەیەكەوە بەرژەوەندی و هاوكاری یەكتر پەروەردە دەكات، ئەمەش وا دەكات ململانێ كەمتر ڕووبدات، چونكە وڵاتان لە ڕووی ئابوورییەوە بەستراوەتەوە بە خۆشگوزەرانی یەكترەوە.
دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا ئاسانكاری دەكات بۆ بەشداریكردنی دیپلۆماسی و گفتوگۆ لە نێوان وڵاتانی بەشداربوو. كارلێك و هاوكاری بەردەوام لەسەر پڕۆژەكانی دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا سەكۆیەك بۆ چارەسەركردنی ناكۆكییەكان و دروستكردنی متمانە دەڕەخسێنێت.
ئامانجی هاوبەشی گەشەپێدان/ گرنگیدان بە ئامانجە هاوبەشەكانی گەشەپێدانی ئابووری لە ژێر دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا هانی وڵاتان دەدات كە پێكەوە كاربكەن بەرەو ئامانجە هاوبەشەكان. ئەم هاوكارییە دەتوانێت گرژی و ململانێ مێژووییەكان كەم بكاتەوە بە پەروەردەكردنی هەستكردن بە ئامانجی هاوبەش و سوودی هاوبەش.
ژێرخانی بۆ ئاشتی/ باشتركردنی ژێرخانی پشتێن و رێگا پەیوەندی و جووڵە بەرز دەكاتەوە، كە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە سەقامگیركردنی ناوچە تووشبووەكانی ململانێ. ژێرخانی باشتر ئاسانكاری دەكات بۆ جووڵەی كاڵا و خزمەتگوزاری و خەڵك، كەمكردنەوەی گۆشەگیری و پێشخستنی یەكگرتنی ئابووری.
یارمەتی مرۆیی و گەشەپێدان/ لە ناوچە زیانلێكەوتووەكانی ململانێ، پڕۆژەكانی پشتێن و رێگای چین، پێكهاتەكانی یارمەتی مرۆیی و گەشەپێدان لەخۆدەگرن، وەك دروستكردنی قوتابخانە و نەخۆشخانە و نیشتەجێبوون. ئەم دەستپێشخەرییانە هەژاری و دەستڕاگەیشتن بە خزمەتگوزارییە سەرەكییەكان ئاشتی و سەقامگیری درێژخایەن بەرەوپێش دەبەن
پاكستان و هیندستان: ڕێڕەوی ئابووری چین و پاكستان (سی. پی. ئی. سی) كە پێكهاتەیەكی سەرەكییە لە ڕێكخراوی پرۆژەی پشتێن و رێگا، توانای ئەوەی هەیە سەقامگیری ئابووری بۆ پاكستان بهێنێتە ئاراوە، كە بە شێوەیەكی ناڕاستەوخۆ دەتوانێت ئاشتی لە ناوچەكەدا بەرەوپێش ببات. لە كاتێكدا گرژییەكانی نێوان هیندستان و پاكستان ماونەتەوە، سوودە ئابوورییەكانی سی. پی. ئی. سی هانی هەردوو وڵات دەدەن بۆ پاراستنی سەقامگیری بۆ دڵنیابوون لە پێشكەوتنی ئابووری بێ پچڕان.
پڕۆژەكانی ژێرخانی پشتێن و رێگا لە ئاسیای ناوەڕاست وڵاتانی ئەم ناوچەیە كە لە مێژوودا گیرۆدەی ململانێیە، لە یەكتر نزیكتر دەكاتەوە. باشتربوونی تۆڕەكانی گواستنەوە و هاوكاری ئابووری سەقامگیری ناوچەیی پەرەپێدەدا و ئەگەری ململانێكان كەمدەكاتەوە.
ئەفریقا/ لە ئەفریقا پڕۆژەكانی پشتێن و رێگا بەشدارییان كردووە لە گەشەسەندنی ئابووری و كەمكردنەوەی هەژاری لە چەند وڵاتێكدا، لەوانە كینیا و ئەسیوپیا. ئەم پڕۆژانە بە باشتركردنی ژێرخانی ئابووری و ڕەخساندنی هەلی كار، یارمەتی سەقامگیركردنی ئەو ناوچانەیان داوە كە پێشتر بەرەوڕووی ململانێ و نائارامی بوون.
ئەنجام/
دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا نوێنەرایەتی ڕێبازێكی گۆڕانكاری دەكات بۆ گەشەپێدانی جیهانی، كە توانای كاریگەرییەكی بەرچاوی لەسەر دیمەنە ئابووری و كۆمەڵایەتییەكانی وڵاتانی بەشداربوو هەیە. بە بەرزكردنەوەی ژێرخانی ئابووری، دروستكردنی هەلی كار و پەرەپێدانی یەكگرتنی ناوچەیی، پڕۆژەكانی دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا بەشداری دەكات لە گەشەپێدانی گەلانی جیهان، بە تایبەتی سوود بە وڵاتانی تازەپێگەیشتو و هەژار .
كورد لە پڕۆژەی پشتێن و ڕێگا
دەستپێشخەرییەكانی پشتێن و ڕێگا بە پلەی یەكەم لە پەیوەندییە بەرفراوانەكانی چین لەگەڵ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیای ناوەڕاست. لە كاتێكدا ناوچە كوردستانییەكان خۆیان ڕاستەوخۆ بەشێك نین لە دەستپێشخەرییەكانی پشتێن و ڕێگا، پرۆژەی ژێرخانی و هاوبەشی ئابووری لە وڵاتانی دراوسێدا كاریگەرییان لەسەر پێكهاتە كوردییەكان و داینامیكی جیۆپۆلەتیكی ناوچەكە هەیە.
دەرفەتی ئابووری و پەیوەندی
* بەرزكردنەوەی ژێرخانی ئابووری
دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگاوبان ئامانجی بەرزكردنەوەی پەیوەندییە لە ڕێگەی پڕۆژەكانی ژێرخانی وەك ڕێگاوبان و هێڵی ئاسن و بەندەر و بۆری وزە. لە كاتێكدا زۆربەی ئەم پڕۆژانە لە وڵاتانی وەك توركیا و ئێران و عێراقدا چڕبوونەتەوە، بەڵام تەواوكردنیان دەتوانێت تۆڕەكانی گواستنەوە و ڕێڕەوی بازرگانی باشتر بكات كە ناڕاستەوخۆ سوودی بۆ ناوچە كوردستانییەكان هەبێت.
گواستنەوە: باشتركردنی ژێرخانی گواستنەوە ئاسانكاری دەكات بۆ جوڵەی كاڵا و خەڵك، ئەمەش دەتوانێت گەشەی ئابووری و یەكگرتنی ناوچەیی بەرز بكاتەوە.
گەیاندنی وزە: پڕۆژەی وزە، لەوانەش بۆری نەوت و گاز، ئاسایشی وزە بەرز دەكەنەوە و هاوكاری ئابووری بەرەوپێش دەبەن.
* بازرگانی و وەبەرهێنان
گرنگیدان بە دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا بە بازرگانی و وەبەرهێنان دەتوانێت دەرفەت بۆ گەشەپێدانی ئابووری و وەبەرهێنانی دەرەكی لە ناوچە كوردستانییەكان بە تایبەت لە كەرتەكانی وەك وزە و بیناسازی و پەیوەندییەكان بخوڵقێنێت.
وەبەرهێنانی ڕاستەوخۆی دەرەكی: كۆمپانیا چینییەكان كە بەشدارن لە پرۆژەكانی دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگاوبان دەتوانن هەلی وەبەرهێنان لە خاكە كوردییەكان بكۆڵنەوە، ئەمەش بەشدارە لە ڕەخساندنی هەلی كار و پەرەپێدانی ژێرخانی ئابووری.
رێگای بازرگانی: پەرەپێدانی ڕێڕەو و ڕێڕەوی بازرگانی نوێ لەژێر دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگاوبان ڕەنگە ئاسانكاری بكات بۆ زیادكردنی بازرگانی نێوان هەرێمە كوردییەكان و وڵاتانی دراوسێ، هەروەها لەگەڵ چین.
كاریگەرییە جیۆپۆلیتیكییەكان
* سەقامگیری ناوچەیی
بەرزكردنەوەی پەیوەندی و گەشەپێدانی ئابووری كە لەلایەن دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگاوبانەوە بەرەوپێش دەچێت، دەتوانێت بەشداربێت لە سەقامگیری ناوچەكە لەڕێگەی چارەسەركردنی جیاوازییە كۆمەڵایەتی و ئابوورییەكان و بەرزكردنەوەی هاوكاری لە نێوان وڵاتانی دراوسێدا. بەڵام ڕەنگە گرژی و ململانێی جیۆپۆلەتیكی لە ناوچەكەدا ئاستەنگ بۆ گەیشتن بەو ئامانجانە دروست بكات.
ناوچە جێناكۆكەكان: ناوچە كوردنشینەكان بە تایبەت لە عێراق و سوریا كەوتوونەتە ئەو ناوچانەی كە بەهۆی ململانێكان و ناسەقامگیری سیاسییەوە زیانیان بەركەوتووە. پڕۆژەكانی دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا لەوانەیە لەم جۆرە ژینگانەدا ڕووبەڕووی مەترسی ئەمنی و تەحەدای لۆجستی ببنەوە.
هاوكاری نێوان سنوورەكان: دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا هاندەری هاوكاری ئابووری سنوور بەزاندن و یەكگرتنە، كە دەتوانێت گرژییەكان كەم بكاتەوە و هەوڵەكانی بنیاتنانی ئاشتی لە نێوان وڵاتانی دراوسێدا بەرز بكاتەوە، لەوانە ئەوانەی دانیشتووانی كوردیان هەیە.
* پەیوەندی دیپلۆماسی
بەشداریكردنی چین لە پڕۆژەكانی پشتێن و ڕێگا ڕەنگە كاریگەری لەسەر پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانی لەگەڵ وڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیای ناوەڕاستدا هەبێت، لەوانە ئەو وڵاتانەی كە ژمارەی دانیشتووانی كوردیان زۆرە. هەڵوێستی چین لەمەڕ پرسە ناوچەییەكان، وەك ئۆتۆنۆمی كورد و بزووتنەوەكانی سەربەخۆیی، ڕەنگە لە ژێر كاریگەری بەرژەوەندییە ئابوورییەكان و ڕەچاوكردنی دیپلۆماسییدا بێت.
هاوسەنگكردنی بەرژەوەندییەكان: ڕەنگە سیاسەتی دەستوەرنەدان لە چین ڕێبازی خۆی بۆ پرسە سیاسییە هەستیارەكان كە پێكهاتە كوردییەكان تێیدا بەشدارن، لە قاڵب بدات، بەو پێیەی هەوڵدەدات سەقامگیری و پەیوەندییە ئەرێنییەكان لەگەڵ وڵاتانی میوانداردا بپارێزێت.
هێزی نەرم و كاریگەری: وەبەرهێنانە ئابوورییەكانی چین و پڕۆژەی ژێرخانی لەژێر دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگادا دەتوانێت هێزی نەرم و كاریگەری خۆی لە ناوچەكەدا بەرز بكاتەوە، ئەمەش ڕەنگە كاریگەری لەسەر داینامیكی سیاسەتی كوردی و جیۆپۆلەتیكی ناوچەیی هەبێت.
ئاڵوگۆڕی ڕۆشنبیری و كۆمەڵایەتی
لە كاتێكدا دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا بە پلەی یەكەم گرنگی بە پەرەپێدانی ئابووری و ژێرخانی دەدات، هەروەها كاردەكات بۆ پێشخستنی ئاڵوگۆڕی كولتووری و خەڵك بە خەڵك لە نێوان وڵاتانی بەشداربوودا. ئەو كارلێكە كولتووریانەی كە دەستپێشخەرییەكە ئاسانكاری بۆ دەكات، ڕەنگە بەشدار بن لە زیادبوونی لێكتێگەیشتن و هاوكاری نێوان پێكهاتەكانی چینی و كورد
بەرنامەی پەروەردەیی و ڕۆشنبیری
دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا پاڵپشتی لە دەستپێشخەرییەكانی وەك ئاڵوگۆڕی ئەكادیمی، بەرنامەی زمان و بۆنە كولتوورییەكان دەكات، كە دەتوانن لێكتێگەیشتنی یەكتر بەرز بكەنەوە و پەیوەندییەكانی نێوان چین و ناوچە كوردستانییەكان پتەوتر بكەن.
گەشتیاری و پاراستنی میرات: ڕەنگە شوێنەوارە كولتوورییەكان لە ناوچە كوردنشینەكاندا سوودمەند بن لە زیادبوونی گەشتیاری كە لە ئەنجامی باشتربوونی ژێرخانی و پەیوەندیكردن لە ژێر دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگادا دروست دەبێت، كە بەشدارە لە ئابوورییە ناوخۆییەكان و هەوڵەكانی پاراستنی كولتووری.
لەكۆتاییدا لە كاتێكدا ناوچە كوردییەكان خۆیان بەشێكی ڕاستەوخۆی دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا نین، بەڵام پڕۆژە ئابووری و ژێرخانیەكانی چین كاریگەری لەسەر پێكهاتە كوردییەكان و دینامیكی جیۆپۆلەتیكی فراوانتر لە ناوچەكەدا هەیە. گرنگیدان بە دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا بە پەیوەندی و بازرگانی و وەبەرهێنان، هەم دەرفەت و هەم ئالنگیریی بۆ ناوچە كوردستانییەكان دەخرێتەڕوو، گەشەسەندنی ئابووری و پەیوەندییە جیۆپۆلەتیكییەكانیان و ئاڵوگۆڕە كولتوورییەكانیان لەگەڵ چین و وڵاتانی دراوسێ. تێگەیشتن لەم كارلێكانە زۆر گرنگە بۆ تێگەیشتن لە ڕۆڵی پەرەسەندنی كورد لە چوارچێوەی پەرەسەندنی كاریگەریی چین لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیای ناوەڕاستدا، ئایندەی پەیوەندییەكانی كورد و چین لە ژێر كاریگەری فاكتەرە جۆراوجۆرەكاندایە، لەوانە بەرژەوەندی ئابووری، داینامیكی جیۆپۆلەتیك، سەقامگیری ناوچەیی، ئاڵوگۆڕی كولتووری. لە كاتێكدا كە دەرفەتی هاوكاری لە نێوان پێكهاتە كوردییەكان و چین هەیە، تەحەددا و نادڵنیاییەكانیش هەن، بە تایبەت لە چوارچێوەی ململانێی ناوچەیی و ئاڵۆزییە سیاسییەكان.
سوود لەم سەرچاوانە وەرگیراوە:
ڕاپۆرتی بانکی جیهانی BRI](https://www.worldbank.org/en/topic/regional-integration/brief/belt-and-road-initiative)
بانکی گەشەپێدانی ئاسیا
](https://www.adb.org/publications/asia-infrastructure-needs)
وتارەکانی شی جینپینگ لەسەر دەستپێشخەری پشتێن و ڕێگا
http://www.xinhuanet.com/english/2017-05/14/c_136282982.htm)
طريق الحرير والحزام .. خطوط الرمال المتحركة .. هل يلامس كوردستان
https://almasra.iq/35657/
وتاریکورد ماڵپەرێکی سەربەخۆ و ئازادە
- بابەتەکانی تری وتاریکورد
-
نەوزاد بەندی: ئەدەب چییە؟
- -
ڕێبوار عابد محەمەد: بیركردنەوەی ڕەخنەگرانە.
- -
ئالان فەرمان: مەسرور بارزانی دوولەتبوو.!
- All Posts