رزگار شێخ حه‌سه‌ن: راهێنانی مامۆستایان له نێوان كێشه و چاره‌سه‌ردا.
پرۆسه‌ی نوێكردنه‌وه‌ی سیستمی په‌روه‌رده یه‌كێكه له پرۆسه گرنگه‌كانی ئه‌مرۆی كوردستان، چونكه هه‌موان ئه‌و راستیه باش ده‌زانن كه به بێ نوێكردنه‌وه و چاكسازی سیستمی په‌روه‌رده مه‌حاڵه گۆرانكاری ئه‌رێنی له په‌روه‌رده‌ی تاك و سیستمی گه‌شه‌ی كۆمه‌لایه‌تیدا رووبدات، مه‌حاڵه به بێ چاكسازی له سیستمی په‌روه‌رده هه‌نگاو له‌بواری پێشخستنی زانست و رۆڵی ئه‌رینی قوتابخانه و دامه‌زراوه فێركارییه‌كاندا بنرێت، ناكرێت به بێ ئاوردانه‌وه له سیستمی په‌روه‌رده و چاره‌سه‌ركردنی كه‌م و كوڕییه‌كان ناتوانرێت گۆرانكاری ریشه‌یی له هیچ بوارێكی ژیاندا به‌رپا بكرێت.
له پێناو چاكسازی و به‌ره‌وپێشبردنی سیستمی په‌روه‌رده و چاره‌سه‌ركردنی كه‌موكورییه‌كان، له‌ماوه ساڵانی رابردوودا چه‌ندین پرۆژه‌ی جیاواز هاتوونه‌ته ئاراوه، له‌وانه پرۆژه‌ی بریتیش كانسڵ، پرۆژه‌ی سوودوه‌رگرتن له ئه‌زموونی سویدی بۆ قوتابخانه‌كانی هه‌رێم، زۆر پرۆژه‌ی په‌روه‌رده‌یی و فێركاری تر ، هه‌موو ئه‌مانه پرۆژه‌ی جیاواز بوون و ئاكامی جیاوازی هه‌بوه، به‌ڵام وه‌ك پێویست نه‌یانتوانی واقعی په‌روه‌رده‌یی هه‌رێم نوێ بكه‌نه‌وه، ئێستاش نوێتـرین پرۆژه كه كاری له‌سه‌ر ده‌كرێت و بریاره بخرێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه بریتیه له پڕۆژه‌ی راهێنه‌ران كه وه‌ك پرۆژه‌یه‌كی په‌روه‌رده ئاماده‌كراون بۆ ئه‌وه‌ی روو له قوتابخانه‌كان بكه‌ن و رۆڵیان هه‌بێت له راهێنانی مامۆستایان و به‌شداری بكه‌ن له‌به‌رزكردنه‌وه‌ی ئاستی لێهاتویی و توانای مامۆستایان تا بتوانن گۆرانكاری بكه‌ن له سیستمی په‌روه‌رده و نوێكردنه‌وه‌یدا.
گەیشتن بە چاکسازیی هەمەلایەنە و کاریگەر لە سیستەمی پەروەردە لە هەرێمی کوردستان بۆ گەشەپێدانی کۆمەڵگا و بنیاتنانی داهاتوویەکی بەردەوام زۆر گرنگە. سەرەڕای ئەو هەوڵانەی کە لە ڕێگەی چەندین پڕۆژەوە دراون، بەڵام هێشتا ئاستەنگی گەورە لەبەردەم پڕۆژەی راهێنانی مامۆستایاندایه، کە ئامانجی بەرزکردنەوەی توانای مامۆستایان و نوێکردنەوەی شێوازەکانی وانەوتنەوەیە.
كێشه‌كانی به‌رده‌م راهێنانی مامۆستایان
كۆمه‌ڵێك به‌ربه‌رستی جیاوازی په‌روه‌رده‌یی بوونی هه‌یه، كه رێگرن له‌وه‌ی پرۆژىی راهێنه‌ران و پرۆسه‌ی راهێنانی مامۆستایان به‌شێوه‌یه‌كی دروست بچێته بواری جێبه‌جێكردنه‌وه و ئه‌و ئه‌نجامانه‌ی هه‌بێت كه هه‌موان چاوه‌ڕی ده‌كه‌ین لێره‌دا هه‌وڵده‌كه‌ین به كورتی له‌باره‌ی هه‌ندێك له‌و كێشه و ئاسته‌نگانه بدوێین.
یه‌كێك له‌و كێشه و ئاسته‌نگانه ژێرخانی په‌روه‌رده‌یی قوتابخانه‌كانه، كه له زۆر لایه‌نه‌وه قوتابخانه‌كان خاوه‌نی ژێرخانێكی له‌باره نین بۆ كارێكی له‌وشێوه‌یه، هه‌ژاری زۆر هه‌یه له قوتابخانه‌كان كه یارمه‌تیده‌ر نین بۆ سه‌ركه‌وتنی زۆر پرۆژه كه ئامانجی گۆرانكارییه، به‌شێك له قوتابخانه‌كان هۆڵی پێویستیان نیه، كاره‌با و موه‌لیده‌ی باشیان نیه، گه‌لێك كه‌م و كوڕی ته‌كنیكی بوونی هه‌یه كه پێویسته چاره‌سه‌ر بكرێن.
له‌لایه‌كی دیكه‌وه کولتوری پەروەردەیی نەریتی بەربەستێکە لەبەردەم سەرکەوتنی پڕۆژەی ڕاهێنانی مامۆستایان. لە هەندێک لە دامەزراوە پەروەردەییەکاندا بەرەنگارییەکی بەرچاو لە بەرامبەر گۆڕانکاریدا هەیە، زۆرێک پێیان باشە پابەندبن بە شێوازە تەقلیدییەکانی وانەوتنەوە. ئەم پابەندبوونە بە شێوازە کۆنەکان ڕێگری لە هەوڵەکان دەکات بۆ مۆدێرنکردنی سیستەمی پەروەردەیی. جگە لەوەش، نەبوونی هۆشیاری و تێگەیشتن لە سوودەکانی ڕاهێنانی بەردەوام و ئامانجەکانی پڕۆژەی ڕاهێنەران وا دەکات هەندێک لە مامۆستایان ئامادە نەبن شێوازی نوێ بگرنەبەر.
نەبوونی کارمەندی په‌روه‌رده‌ی شارەزا نوێنەرایەتی ئاڵنگاری گەورەی دیکە دەکات. کەمیی ڕاهێنەری شارەزا کە ئەزموون و زانیاری تەواویان هەبێت بۆ پێشکەشکردنی ڕاهێنانی کاریگەر و بەردەوام. جگە لەوەش، سەختی ڕاکێشانی ڕاهێنەری شارەزا بۆ کارکردن لە ناوچە دوورەکان یان ناوچه‌كانی ده‌ره‌وه‌ی شار و گونده‌كان دەبێتە هۆی جیاكاری لە کوالیتی ڕاهێنانەکاندا کە لە نێوان قوتابخانە جیاوازەکاندا پێشکەش دەکرێن.
نەبوونی سەرچاوەی پەروەردەیی مۆدێرن، بەربەستێکی دیکەیە. زۆرێک لە قوتابخانەکان ئامێر و تەکنەلۆژیای پەروەردەیی مۆدێرنیان نییە کە پشتگیری لە شێوازی فێرکردنی نوێ بکەن. بەبێ ئەوەی ئەم تەکنەلۆژیایە لەبەردەستدا بێت، جێبەجێکردنی شێوازە نوێیەکانی پەروەردەیی بە شێوەیەکی کارا قورس دەبێت. هەروەها نەبوونی کەرەستەی پەروەردەیی کە لەگەڵ شێوازە پەروەردەییە مۆدێرنەکاندا بگونجێت، ڕێگری لە جێبەجێکردنی ئەم شێوازانە دەکات.
خاڵێكی دیكه كه ئه‌كرێت ئاماژه‌ی پێبكرێت بریتیه له‌وه‌ی به‌رنامه‌ی كاری راهێنه‌ره‌كان روون نییه، ئه‌و پرۆگرامه‌ی كاری له‌سه‌رده‌كه‌ن له‌سه‌ر پرۆسه‌ی راهینه‌رایه‌تیدا به ته‌واوی نازانرێت چییه ، كه به‌راستی پێویست بوو ئه‌و پرۆگرامه‌ی له قوتابخانه‌كاندا ئه‌وترێته‌وه ئاراسته‌ی قوتابخانه‌كان بكرێت بۆ ئه‌وه‌ی به‌رچاو روونی هه‌بێت له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ی پێشكه‌ش ئه‌كرێت ، ئه‌مه سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی پێویسته روون بێت مامۆستا بزانێت چی پێ ده‌وترێت و له‌سه‌ر چی هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ ده‌كرێت، كامانه‌ن ئه‌و پێوه‌رانه‌ی به‌كارئه‌هێنرێـت بۆ هه‌ڵسه‌نگاندنی مامۆستا، تا مامۆستا بتوانێت خۆی ئاماده بكات و به‌رچاووی روون بێت.
پێشنیار بۆ چاره‌سه‌ر
لێره‌دا هه‌وڵده‌ده‌ین ژماره‌یه‌ك پێشنیار بخه‌ینه روو كه یارمه‌تیده‌ر بن بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و كێشانه و ئه‌توانن رۆڵی گرنگیان هه‌بێت له سه‌ركه‌وتنی پرۆسه‌ی راهێنانی مامۆستایان و به‌دیهێنانی گۆرانكاری ئه‌رینی له سیستمی په‌روه‌رده‌ی هه‌رێمی كوردستاندا:
1- ئاماده‌كاریی روحی و مه‌عنه‌وی بۆ ئاماده‌كردنی مامۆستا بۆ به‌شداری جدیی له سیمیناره‌كاندا، چونكه ئه‌مه وا ده‌كات كه بتوانرێت كادری په‌روه‌رده‌یی به رۆحیه‌تێكی باشتر و به جدیه‌تێكی زیاتره‌وه ئاماده‌یی هه‌بێت له سیمیناره‌كاندا، گرنگی و بایه‌خی ئه‌م پرۆژه‌یه روونبكرێته‌وه، چونكه هه‌تا مامۆستا خۆی له‌و گرێیه رزگار نه‌كات كه پرۆژه په‌روه‌رده‌ییه‌كان بێ سوودن و ناتوانن رۆڵی جدییان هه‌بێت، ناتوانێت به روحیه‌تێكی به‌رزی په‌روه‌رده‌ییه‌وه به‌شداری بكات و سودمه‌ند بێت له راهێنانه‌كان.
2- سه‌ركه‌وتنی ئه‌م پرۆژه‌یه پێویستی به دابینكردنی بوودجه‌یه بۆ ده‌سته‌به‌ركردنی پێداویستیه‌كانی خوێندن و په‌روه‌رده‌ی نوێ، بۆیه یەکێک لە گرنگترین هەنگاوەکان دەستەبەرکردنی بودجەی بەردەوامه لە ڕێگەی وه‌زاره‌تی په‌روه‌رده و هه‌روه‌ها له رێگای هاوبەشی لەگەڵ بەخشەرە نێودەوڵەتی و ناوخۆییەکان. هەروەها پێشخستنی هۆشیاری لە گرنگی گۆڕانکاری ئەرێنی لە پەروەردەدا لە ڕێگەی هەڵمەتی هۆشیاری و وۆرک شۆپەوە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە بنیاتنانی کولتووری گۆڕانکاری.
3- بەهێزکردنی مامۆستایانی راهێنه‌ر بەشێکی سەرەکییە لە چارەسەرەکەدا. دابینکردنی بەرنامەی ڕاهێنانی چڕ بۆ ڕاهێنەران و شایستەکردنیان بۆ ئەوەی بتوانن مامەڵە لەگەڵ ئاستەنگە جۆراوجۆرەکاندا بکەن. سەرەڕای ئەوەش، باشترکردنی هەماهەنگی نێوان هەموو لایەنە پەیوەندیدارەکانی پەروەردە بە دامەزراندنی میکانیزمی کاریگەر دەتوانێت بەشداربێت لە جێبەجێکردنی پڕۆژەکە بە شێوەیەکی کاریگەرتر.
4- دابینکردنی تەکنەلۆژیای مۆدێرن و سەرچاوەی پەروەردەیی بۆ قوتابخانەکان و دڵنیابوون لە پشتیوانی تەکنیکی بەردەوام هۆكارێكی گرنگە لە باشترکردنی سیستەمی پەروەردەدا.
سەرەڕای ئاستەنگە گەورەکانی بەردەم جێبەجێکردنی پڕۆژەی ڕاهێنانی مامۆستایان لە قوتابخانەکانی هەرێمی کوردستان، کاری جددی و بەردەوام بۆ چارەسەرکردنی ئەو ئاستەنگانە دەتوانێت ببێتە هۆی پێشکەوتنی بەرچاو لە سیستەمی پەروەردەدا. بە گرنگیدان بە بنیاتنانی کادری شایستە، و باشترکردنی هەماهەنگی لە نێوان لایەنە پەیوەندیدارەکاندا، كردنه‌وه‌ی خولی تایبه‌ت به به‌رزكردنه‌وه‌ی تواناكان، هاندانی مه‌عنه‌وی و دارایی بۆ مامۆستا ، دەتوانرێت گۆڕانکاریی خوازراو بەدیبهێنرێت و ئامانجە پەروەردەییەکانی هەرێم بەدیبهێنرێت.
