عەلی مەحمود محەمەد: شیوەنی دوای هەڵبژاردن.
هەموو خەریكی سەیركردنی ئەو مەهزەلە ئاست نزمەین بە ناوی بانگەشەی هەڵبژاردن لە كوردستان دەگوزەرێت, قسەكەرەكان هەموو بێ بەرنامەن, مام ڤاندام لە چاویانەوە چومسكییە, تەنها كاندیدی كابرای قەبرستانەكە بۆ هەڵبژاردن بەرنامەی هەیە, ئەویش قەبرمان بۆ دوای ژیان پێشكەش دەكات, ژنیشمان كاتێك بۆ دێنێت رۆژی 3 جار لە چیای هەڵگورد سەركەوین, ئەوجا دەبێت شەو بدەینە دەم رۆژەوە, هەناسە دانیش تەرك بكەین, چونكە كاتەكە هێشتا بەش ناكات ئەگەر بە هەڵوەڕەش سەركەوین, دووجاری پڕ ناكەینەوە.
بیست رۆژی خۆشمان بردە سەر, نمایشەكان گاڵتە جاڕی بوون, جنێوی كۆمێنتەكانی تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیش لە جوتكەكان خۆشتر بوون.
نەنكم یادی بەخێر زۆری لە ژیان بینیبوو دەیووت دوای هەموو پێكەنینێك گریان هەیە, منیش ئەو ترسەم هەیە و دەمەوێت لە سیناریۆكانی گریانی دوای هەڵبژاردنەكەوە دەست پێبكەم.
روژ 21ی ئۆكتۆبەرە, خەڵك هێشتا زۆرینەی مۆری مەرەكەبی دەنگدان بە پەنجەیانەوەیە, وردە وردە سندوقەكان گەڕاونەتەوە بۆ ئەلبیسەو سایلۆكە, هەندێك گەنج بەردەم ئەو جێگایانەیان گرتووە بۆ داكۆكی لە دەنگەكانی ئێمە, لە سەرەوەش بنەماڵە نا سیاسییەكان كە هەڵبژاردن بۆ بەش و پشكی ئەوان كراوە, خەریكی سات و سەوداو پەیوەندیكردنن, هەیە بە بەشی خۆی رازییەو هەشە ناڕازییە, هەندێك سیاسیش كە پێشتر هەڵتۆقیبوون, مام خدر رووسی لە تەنیشت بارەگاكەی خۆی ریزیان دەكات و دەیانكاتە رەقەم, ئاخر ئەو كەسانەی هیچ بیروباوەڕێكیان نەبێت و ئەلتەرناتیفی گونجاوی ئێران و توركیا نەبن, چەندە خۆیان لێ گەورە بووبێتەوە, لە تاقیكردنەوەی وادا یەكجار شانسیان دەبێت تاقیبكەنەوە, كە كەت وەك هەولێرییەكان دەڵێن ئیتر هەڵساندنەوەی موستەحیلە.
دوو سیناریۆ
هەڵبژاردنی هەرێمی كوردستان دوای هەڵبژاردنەكانی دیالەو موسڵ و كەركووك دێت كە تەرزێكی دیكە لە سیناریۆی سیاسی هێنایە پێشەوە, سیناریۆیەك لە مەتبەخی ئێران ئامادە كرابوو, دووریش لە جوگرافیاو ناوەندە شەرعییەكان یەكلا كرانەوە, تیایدا لە هەرسێكیان توركیا توڕ درایە دەرەوەی دەسەڵاتز
ئەم هەڵبژاردنە بەشێوەی سەرەكی نەك هەموو, ململانێی گەل و نا گەل نەبوو, ململانێی بنەماڵەكان بوو لە سەر نوێنەرایەتی ئێران و توركیا لە كوردستان, بۆ وەكالەت وەرگرتن بوو, ملمڵانێ بوو بۆ پشكەكانی ئێران و توركیا لە هەرێمی كوردستان.
توركیا سێ برین لە جەستەیەتی, دیالەو موسڵ و كەركوك, دەركردنی لە هەولێرو دهۆك تەڵقەی رەحمە بۆ ئەو لە عێراق كە زیاتر لە چوار سەدە لە ژێر هژمۆنیای ئەودا بووە.
هەر یەكێك لەو دوو وڵاتە چەند هێزێكی سیاسی نوێنەرایتییان دەكەن, پارتی و یەكگرتوو و بزووتنەوەی ئیسلامی نوێنەری توركیان و ینك و هەوڵوێست و كۆمەڵ و گۆڕانی گەڕەكی گردەكە و سۆسیالستیش نوێنەرایەتی ئێران دەكەن, تەنانەت كریستان و توركمانیش بە مەبدەئی مونا قەهوەچی خۆشناو و شێخ رەیانی كۆنە كلدانی و ئیسلامی شیعە مەزهەبی ئێستا كە نوێنەرەكانیان بە دەنگی زێرەڤانی و لیوا تایبەتەكان كە ناویان پێشمەرگەیە هەڵدەبژێردرێن, ئەوانیش دابەش بوونە بەسەر ئەو دوو ولاتە, بزووتنەوەی دیموكراتی ئاشوری و رێكخراوی كلدۆ ئاشوری و بەرەی توركمانی زەقەی چاویان دێت, دەمیان بە كورسییەكە ناگات كە بە ناویانەوە دیاریكراون, ینك بەشی خۆی لە كورسی كەمینەكان وەرگرت ئیتر باسی جیاكردنەوەی لیستی دەنگدەران و شتی وا ناكات, ئەوانیش لەسەر مەبدەئی موناو رەیان دابەش دەبن بەسەر ئێران و توركیا.
یەكێك لە ئەگەرەكانی ئەنجامی هەڵبژاردن دووبارە كردنەوەی سیناریۆكەی كەركووكە, بەوەی ئێرانییەكان هێزەكانی سەر بە خۆیان ببەنە بەغدا, كاتێك توانیان 53 كورسییەكە تەواو بكەن, لەوێوە دوور لە ژاوە ژاوو حكومەت پێك بهێنن و پارتی ئاوت كەنەوە بۆ چوارەم جار, هەرچەندە هێشتا دوو هێزی وەك نەوەی نوێ و گەل خۆیان لەو هاوكێشە سیاسییە یەكلا نەكردۆتەوە, بەڵام ئەوانە هێزی لچتقن بە هەر لایەكدا بكەون دوور نییە, یان پارچەی گەورە گەورەیان لێ ببێتەوە, ئەم سیناریۆیە دوو لەمپەری گەورە لە بەردەمیدایە بۆ سەركەوتن:
توركیا و ئەمەریكاو ئیسرائیل و وڵاتانی كەنداو رێگا بەم سیناریۆیە لە ئێستادا نادەن, چونكە دۆڕانی ئەوانیشە لە ناوچەكەو دەبێتە ئینتڵاقی عێراقێكی شیعەی ئیسلامی, دژ بەم سیناریۆیە بۆ ئەم مەبەستە هێزەكانی توركیا لە هەرێمی كوردستان, لە حالەتی وا دا ئەگەری هەیە تا دێگەڵە بێت, هەروەها هەردوو پارێزگای هەولێر و دهۆك لە رووی ئیدارییەوە بە دەست پارتین, هەڵبژاردنەكە بۆ ئیدارەی ناوخۆیی نییەو لەبەردەم جێبەجێ كردنی ئەم سیناریۆیە هەموو ئەگەرێك هەیە, تەنانەت روداوەكانی 16ی ئۆكتۆبەرو 31ی ئاب دووبارە ببنەوە بە شێوە كۆنەكە یان شێوازی نوێ.
پارتی هەوڵی دا لە گەڵ ئێران پەیوەندی ئاسایی بكاتەوە, چونكە پشتیوانییە نێودەوڵەتییەكەی چەندە بەهێز بێت, كارایی ئێرانی نابێت لە بەغدا, لەوێوە پەنجە ی خستۆتە بنا قاقای, لەبەر ئەوەی دەست بەرداری توركیا و ئیسرائیل و ئەمەریكاو خەلیج نەبوو, بۆیە دوای سەفەرە سەركەوتووانەكەی نیچیر بارزانی ئەوجا لە كەركوك ئێران پشتی پارتی شكاند و روحی دڵی لە دڵی كوردستان هەڵكێشا و دای بە زەوییا, شایی سەفەرە سەركەوتووەكەی لێ كرد بە شین.
وەك دەبینین دانیشتنەكان میوانخانەی بابل لە بەغدا چەندە نا دەستووری بێت بەرەی توركیا هەر دەبێت زوڕنا لێبدەن, تانەكان لەناو تەنەكەی زبڵەكەن, دادگاكان سیاسین و بە ئیعازی كیلابییەكان كار دەكەن نەك ناوەڕۆكی دەستوور, دەسكەوتەكان خوداوەندی پیرۆزن.
دەست بردن بۆ ئەم سیناریۆیە لەم قۆناغەدا بۆ ینك زۆر مەترسیدارە و ئەگەری سیناریۆی چەشنی 31ی ئابی هەیە, زیانەكەی زۆر لە قازانجەكەی زیاتر دەبێت, رازی نەبوونیش بۆ پارتی ئەگەری دووبارە بوونەوەی سیناریۆی پەلاماری هەمە لایەنەی سەربازی هەیە لە لایەن عێراقەوە بەناوی چەسپاندنی شەرعیەت.
سیناریۆی دووەم گونجاوترە بۆ هەردوو لایان, ئەویش رێككەوتنە لە سەر كابینەی نوێ و بەردەوامیدان بە بارودۆخی حازر, بێشك حكومەتە كۆنەكە دەڕوخێنن, حكومەتێكی نوێ لە خۆیان و خۆیان دوور لە گۆڕان و سۆسیالست پێك دەهێننەوە, هەم یەكێتی دەیڕوخێنێت , هەم پارتیش بە دانانەوەی مەسرور بارزانی ناتوانێكەی سەر دەگرێت, بە بەشداری شەریكی نوێ یاخود هەر كۆنەكان , بەڵام ژمارەكەی دەگۆڕن لە كابینەی نۆوە بۆ كابینەی دە, ئاڵوگۆڕیش بە پۆستە سیادییەكان دەكەن, بەشی بنەماڵەكان زیادو كەم دەكات.
ئەوانەشی قوڕگیان لە گەڵ هاوار دڕا, ئیسراحەتیان نەكرد بە جرت و فرتی ئەم شارەو ئەو شارە, وێنە سێڵڤییەكانیان بۆ یادگاری بۆ دەمێنێتەوە..تاس و حەمامی جارانیش دووبارە دەبێتەوە.
