پشکۆ ئەمین: چلەی کۆچی دوا ئەستێرەی حەوتەوانەکەی کاژیک.
لە سەرەتای شەستەکاندا کامیل ژیری نەتەوەیی هاواری کرد؛
ئەوەی وتی نەورۆزی کورد دەبێ نەبێت
مۆخ و مێشکی دەهاڕین وورد، چەند گەورەبێت
پارێزه‌رو نوسه‌ر سیاسەت مەدار شاعیرو رووناكبیر کامیل ژیر، خاوەن هەستێکی نەتەوەیانەو بە جۆش و خرۆش بوو، دوا ئەستێرەی حەوتەوانەی، دروستکەرانی کاژیک لە 14. 04. 1959 بوو. وەک خۆی دەیگێڕایەوە دوای ماوەیەک لە ئاشنابوون و گفتوگۆکردن و گۆرینەوەی بیروڕا لەگەل مامۆستا جەمال نەبەزی رەوان شاددا لە بەغدا، پێمراگەیاند کە بۆچی ئێمە هەرئاوها دانیشین و هەوڵی دروستکردنی پارتێکی نەتەوەی نەدەین، وەک هێزی سێهەم لە کوردستاندا. پاش ماوەیەک لەسەر داوای مامۆستا نەبەز هاتۆتەوە بۆ سلێمانی و لەگەڵ رەوان شادان مامۆستا هەردی و عەبدوڵا جەوهەردا بیڕورا دەگۆڕنەوەو،گەیشتونەتە ئەو بۆچوونەی کە دەبێت کۆمەڵەیەکی نەتەوەی پێکبهێنین و بکەونە کار، لە 1959. 14 . 04دا بانگی دروست بوونی کۆمەڵەی ئازادی و ژیانەوەو یەکیەتی کورد (کاژیک ) یان راگەیاند.
لەسالانی 2010و گەرچی توانای بەرەو کزی ڕۆیشتبوو، بەلام کاک کامیل ژیر هەمیشە لە هەوڵ و خەباتدا بوو وەک سەربازێک ئامادەی هەموو کارێک بوو، لە خزمەتی کورددا. هەوڵیدەدا تا رێکخراوێکی نەتەوەی سەربەخۆخوازی دروست بکەینەوە، من وەک خۆم لەدوورو نزیک ئاگاداری هەڵس و کەوت و کارکردن و بیرکردنەوەی زوربەی سەرکردەکانی کاژیک بووم، بۆیە دەتوانم بڵێم؛ لەناو هەموویاندا کاک کامیل لە هەر هەموویان زیاتر ئامادەی خەبات و کارکردن بوو. بەو تەمەنەیەوە دەهاتە ناو کۆڕو کوبۆنەوەکان، ماندوو نەناس و لێبوردە و بێترس لە دەسەڵاتی حیزبی کوردی، لە پێناو باوەڕەکەیدا چەندین کاتژمیر دادەنیشت و باسی خەبات بۆ ئازادی و بیری نەتەوەی بۆدەکردن، دڵسۆزێکی لەخۆ بردووی ڕێگەی خەباتی سەربەخۆ خوازانەی کوردایەتی بوو. رووناک بیرو خاوەن هەستێکی پاک بوو، بروای بەخەبات هەبوو دژ بەداگیرکەران لەهەرچوارپارچەی کوردستاندا، سنوری دەسکردی نە دەناسی، هۆنراوەی بۆ هەموو گیان بەخشێک و خەباتگیڕێکی هەر نیشتیمان بێجیاوازی دەوت. ئاگاداری هەموو پێشهاتوو رووداوەکان بوو لەکوردستاندا، بۆ چوونی خۆی بە نووسین دەربارەی هەموو هەڵس و کەوتێکی حیزبە کوردیەکان لەهەر چوارپارچەدا دەردەبڕی، دژی هەموو پیلانێکی داگیرکەران دەهاتە دەنگ و وەڵامی دەدانەوە، هەندێک جار وەڵامەکانی بۆ دەناردم، جا یان بۆ بڵاو کردنەوە، یان بۆ خویندنەوەی خۆم و هاوبیرانم، یان لە لاپەڕەی فەیسەکەی خۆیدا بڵاوی دەکردەوە.
کاک کامیلی خاوەن هەست و شاعیر لە 1960دا، واتە چەند مانگێک دوای دروست بوونی کاژیک، نامیلکە شیعریەکەی کوردایەتی بڵاو دەکاتەوە، کە تیایدا بە هۆنراوە فەلسەفەو بیرو باوەڕی کوردایەتی دادەڕێژێت. بەداخەوە لەپاش بڵاو بوونەوەی نامیلکە شیعریەکە، بە هۆی بۆچوونی نەتەوەیانەو هاندان بۆ خەباتی سەربەخۆخوازانە و جیاواز لە بیر و بۆچوونیی ئەو سەردەمەی هەردوو حیزبی حیزبی شیوعی ئێراق و پارتی دیموکراتی کوردستان، وەک شتێکی نامۆ لەو رۆژەدا لەو کۆمەڵە هۆنراوەیەیان دەرواند، بۆیە ئەو هەست و سۆزە نەتەوەیەی بەهۆنراوە دەری بڕاو، دەبێتە مایەی مشت و مڕی نێوان کاژیک و حیزبی شیوعی ئیراق. بۆیە حیزبی شیوعیەوە رەوان شاد کاکە حەمەی مەلا کەریم رادەسپیردرێت، بۆ رەخنەو وەڵامدانەوە لەو نامیلکە شیعریە، کاکە حەمە بەشێوەیەکی مارکسیانە، دەکەوێتە رەخنەگرتن و باس لە کێشەی چینایەتی و کۆمەڵایەتی جوتیارو کرێکارو ئاغاو دەربەگ دەکات، کە ئەو بیرە پێیوانیەکە کوردایەتی وەک فەلسەفەیەک بۆ خۆ بەڕێوەبردن و کارکردن بشێت.
بێگوومان لای حیزبی شیوعی ئێراقی وە هەموو حیزبە شیوعیەکانی وڵاتانی داگیرکەری هەر چوار پارچە لەو سەردەمەو لە ئێستاشدا پێیان وایە، کورد هێشتا نەتەوە نیەو نابێت باس لەسەربەخۆی و ئازادی کورد بکرێت و ئێراق نیشتیمانی هەردوو نەتەوەیەو پێکەوە بەئاشتی دەژین.
ئەوەی کامیل ژیر باسی دەکات خەون و خەیاڵە، بووچونێکی کۆنەپەرستانەیە کە لەگەڵ دنیای سەردەمدا ناژی، وە کوردایەتی قۆناغێکەو تێپەردەبێت و نامێنێت، بەم شێوەیەو بەو بۆچوونانە کاکە حەمەی مەلا کەریم هۆنراوەکانی کاک کامیلی لێکدابوەوە و کوردایەتی بە پیلانی داگیرکەر و ئیستیعمار ناو بردبوو. لە دوایدا مامۆستای رەوان شاد جەمال نەبەز ، بە ناوی زەردەشتەوە وەڵامی کاکە حەمەی دایەوەو رەخنەی لە بووچونەکانی گرت.
بەداخەوە دواتر ئەو نامیلکە شیعریەو وەڵامەکانیش لەلایەن حوکمەتی ئێراقەوە کۆکرانەوە و دەستیان بەسەردا گیرا، تا لەساڵی حەفتاو دوودا لە کتێبخانەکەی رەوان شاد شەهید شاکیر فەتاح دەرکەوتنەوە، ئەوکاتە من بەهۆی برادەرێکەوە ئەو نامیلکەیەو دوانەکەیتریش کەوتنە دەستم و بڵاومکردنەوە.
ئیتر لەو ساتانەوە هۆنراوەکانی ناو نامیلەکەی کوردایەتی، کاک کامیل بوونە ویردی سەر زمانی زۆرینەی قوتابیانی کوردستان و لاوانی کوردستان دەخوێنرانەوە و بەو هۆنراوانە گۆشدەکران و، لەکۆبوونەوەی ناو ریزەکانی یەکیەتی قوتابیاندا نامیلەکەی کوردایەتیەکەو رەخنەو وەڵامی نامیلکەکەی زەردەشت دەخوێنرانەوە و باسی دەکران، بەداخەوە ئەو بۆچوونە سەقەتەی ساڵانی پێش پەنجاکان و تا شەستەکان لە لای بەناو چەپی کوردی هێشتا هەر ماوە، هەر بۆیە پاش ماوەیەک لەناو ریزەکانی یەکیەتی قوتابیانی کوردستاندا بە دەرکەوتنی نامیلەکەکەو گفتوگۆ کردن لەسەر سیاسەت و بیرو باوەڕو بۆچوونەکان تەنانەت لە ناو باڵەکانی ناو یەکیەتی قوتابیانی کوردستاندا لە ساڵەکانی 1973دا سەریان هەڵدایەوەو مشت و مڕ لە سەر ئەو نەمایلکەیە سەری هەڵدایەوە. هۆنراوەکان لە ناخێکی پاک و بێگەردی نەتەوەیانەوە هەڵقوڵاوون، سەرتاپایان ئاوازی سەربەخۆی و سەرفرازی و دژایەتی کۆیلەی و داوای یەکگرتن و ئازادی و یەکسانی و خەباتی کوردایەتی دەکەن و دەچڕن.
گرنگیەکی زیاتری ئەو هۆنراوانە. دەگەڕیتەوە بۆ وتن و باسکردن لەو بیرە پاک و بیگەردەی کوردایەتی کە لەو سەردەمە سەیرو پڕ سەمەرەیەی ناو گۆڕەپانی ئێراق و خواروی کوردستاندا سەری هەڵدا بوو، لەو کات و سەردەمەدا کەمبوون ئەوانەی دوای کڵاوی بابردوو نەکەوتبوون و نەبووبنە مقاوەمە شەعبی و هاواری برایەتی گورگ و مەڕ و لەسەربەردی بناغەی پێکەوە کارکردنی کوردو عەرەب دەیانویست موئامەراتی ئیستیعمارو کۆنەپەرستان تێک بشکێنین.
ئەو سەردەمە تازە کودەتای چواردەی تەمووز کرابوو، شارەکانی خواروی کوردستان لە مۆسکۆ سوورتر دەچوونەوە، بەیت و بالۆرەی دیکتاتوریەتی پڕۆلیتاریا و هاواری نامانەوێت مەعاریفی قلیاسان و زۆر شتیتر کە لە قوتووی هیچ ئایدۆلۆژیایەکدا و لەناو هیچ نەتەوەیەکی داگیرکراو ژێر دەستەدا نەبووە کە هەر هەمووشی لەپێناو گێل کردنی کوردو باس نەکردن بوو لەسەربەخۆی و ئازادی کوردستان، مانەوەی کورد بوو بە کۆیلەی و ژێر دەستەیی برای عەرەبی زۆرینەی ئیراق، هەرکەس باسی ئازادی و سەربەخۆی بکردایە بە کۆنە پەرست و پیاوی ئیستیعمار ناو زەد دەکرا، شەوان دەرگای ماڵەکانیان سوور دەکرا، ئا لەو کاتەدا کە کوردی کەمینەی خواروی کوردستان دەکرا بە قوربانی عەرەبی زۆرینە،
کامیل ژیر دەچریکینێت و دەڵێت؛
بیری تازەی کوردایەتی رێبازمانە
ئێمە کوردین مەردایەتی ئاوازمانە
کوردایەتی بۆ ئێمەی کورد چەکی دەستە
فەلسەفەیە و باوەڕی ورد هۆش وهەستە ،
یاندەڵێت
ژیان ئەمڕۆ بزەی تەڕە ،
بزەی لێوی تێکۆشەرە
بەتێکۆشان کوردستانم
ئازاد ئەکەم ، سەرو گیانم
ئەکەم بە پێخۆری خەبات
خەبات بۆ کوردو بۆ وڵات
چەندە خۆشە بۆ قەوم وخوێش
بم بەئاگر بە خۆڵەمیش
ئەوە کامیل ژیرە کە بەبروای تەواوەو پشتگیری خەباتی رزگاریخوازانەی کورد دەکات لەگشت پارچەیەکدا بۆیە هاواردەکات و دەڵێت؛
كێن له‌قه‌نديلن!؟
ئابه‌م زستانه
سه‌هۆڵبه‌ندانه
كێن له‌قه‌نديلن!؟
بازى ئازادن، ياكه‌وى ديلن؟
وردو گرديله‌ن؟ ياوه‌كو فيلن؟
زێدى باكوورن؟
ياهى باشوورن؟
***
هه‌ور گرمانى
زه‌وى نالآنى
به‌فر هاته كوڵ، ئاو هاته هه‌ژين
شه‌پۆلى لافاو كه‌وته كه‌فچرِين
هه‌موو به‌يه‌ك ده‌نگ
وتيان بۆ مێژوو خۆ ناكه‌ين به‌په‌نگ
ئێمه ناپرسين له ناسنامه‌يان
له هه‌ڵكه‌وتن و له ناوونيشان
هه‌رچيبن، كوردن
ره‌سه‌ن و مه‌ردن
گيانله‌سه‌ر ده‌ست و خۆنه‌ويستانه
رووگه‌ش و ئاڵن
له هه‌رجێیه‌كى ئه‌م كوردستانه
خاوه‌نى ماڵن.
کاک کامیل خاوەنی چەندین کتێبە کە سەرچاوەی بیری کوردایەتین لە بوارەکانی سیاسەت و شانۆنامە و شیعر و بیری نەتەوەییدا، یەکێک بوو لە قوتابیە چالاک و زیرەکەکانی قوتابخانەی بەشیرستان.
بە کۆچکردنی کاک کامیل کورد وەک نەتەوە،مامۆستایەکی کوردایەتی و نیشتمان پەروەرێکی بە ئەمەک و خەباتگێڕو ڕوناکبیرێکی لە دەستدا.
رەوانت شاد گۆرت چراخان مامۆستای گەورە، دڵنیابە رێگاکەت بەر نادەین و هەمیشە قوتابی ئەو رێگەو بیرە پیرۆزەین و بە مەشخەڵی رووناکیەوە بەرەو ئامانجی نەتەوە، لە سەربەخۆی و یەکگرتنەوەی کوردستانی بەش بەشکراودا دەڕۆین.
یادی خۆت و هاوبیرانمان هەرمان.
